ChristenUnie Wageningen geen voorstander van referendum OZB

In Wageningen komt er mogelijk een referendum over de OZB (onroerend-zaakbelasting). De ChristenUnie is daar geen voorstander van, om diverse redenen. Eerst de aanleiding.

In november 2002 heeft de gemeenteraad een ambitieus MeerJarenPlan (MJP) 2003-2006 behandeld. In dit MJP geeft het college weer wat ze de komende 4 jaar in Wageningen wil bereiken en hoe dat bekostigd wordt. Er zijn een aantal plannen die veel geld vragen. Zo gaat er flink wat geld naar verbetering van huisvesting in het onderwijs en naar een betere bereikbaarheid van Wageningen per openbaar vervoer, auto en fiets. Om dat te betalen, wil het college onder meer de OZB sterk verhogen: in 2003 en 2004 met maar liefst 10%.

Twee partijen in Wageningen, de Stadspartij Wageningen en D66, zijn daarop gestart met de voorbereidingen om een referendum te houden. In dit referendum kan de Wageningse burger zich uitspreken over de OZB verhoging. De eerste stap is gezet: er hebben ruim voldoende Wageningers een handtekening gezet onder een inleidend verzoek om over te gaan tot een volksraadpleging. Om het referendum nu door te laten gaan, moeten 1830 Wageningse kiesgerechtigheden een handtekening zetten ter ondersteuning van het door laten gaan van het referendum. Daar is (voor zover op moment van schrijven bekend) tot begin maart 2003 de gelegenheid voor.

De ChristenUnie Wageningen erkent volmondig het recht op de organisatie van een referendum. De Referendumwet is op 1 januari 2002 van kracht geworden en de voorwaarden zijn omschreven. Op het eerste gezicht lijkt het een mooi middel: directe invloed van de burger op een aspect van het gemeentelijk beleid. Politiek dichtbij de burger. Toch is de ChristenUnie tegen dit referendum. In principe zijn referenda namelijk niet te rijmen met ons stelsel van indirecte democratie en eindverantwoordelijkheid bij de overheid. De burger kiest immers afgevaardigden (raads-, staten- en parlementsleden) die hen vertegenwoordigen. In Wageningen hebben die vertegenwoordigers (namelijk de gemeenteraad), in het geval van de OZB, in ruime meerheid voor verhoging gekozen. Als de kiezer over de OZB anders beslist, hebben de vertegenwoordigers slecht naar de achterban geluisterd. De ChristenUnie is altijd voorstander geweest van nauwe betrokkenheid van burgers bij de totstandkoming van beleid. Allerlei vormen van (vroegtijdige) inspraak zijn goede instrumenten om die betrokkenheid te bevorderen. Een onmisbaar element hierbij is uitvoerige, heldere informatievoorziening naar de burgers. Zij horen vooraf duidelijk te weten binnen welke kaders zij kunnen meepraten, meedenken en meebeslissen en waar hun rol eindigt en de verantwoordelijkheid van het gemeentebestuur begint. Voor de ChristenUnie Wageningen is het een principieel punt dat de gemeentelijke overheid altijd de uiteindelijke integrale afweging maakt en de knopen doorhakt.

Maar ook praktisch gesproken is dit referendum geen goed idee. Zeker, de ChristenUnie heeft bedenkingen bij een forse OZB verhoging en had dat liever niet gezien. Met name huishoudens die net boven het niveau van kwijtschelding zitten zullen de verhoging duidelijk voelen in de portemonnee. Maar cruciaal is de vraagstelling in het referendum. Op een vraag als: 'vindt u dat de OZB met 10% verhoogd moet worden' zullen veel Wageningers wel 'nee' zeggen. Vrijwel niemand geeft graag meer euro's uit aan belasting. Trouwens, ook Wageningers die vinden dat de OZB juist sterker omhoog moet dan 10%, om allerlei andere plannen ook te bekostigen, zouden dan 'nee' kunnen antwoorden. Een diverse groep van tegenstemmers dus. Maar als de OZB verhoging niet doorgaat, zit de gemeente met een gat in de begroting. Een deel van de plannen uit het MJP worden dan op de lange baan geschoven. Voor de burger is het belangrijk te weten welke plannen dat zijn. Krijgt het onderwijs dan niet de kwaliteitsverbetering in huisvesting? Wordt er beknibbeld op beheer van openbaar groen? Zal de bereikbaarheid van Wageningen dan slecht blijven? Of gaat de Junushoff dicht? Al deze mogelijkheden zijn niet in een eenvoudig referendum te ondervangen. Kortom, de burger die niet accoord gaat met een OZB verhoging weet niet wat de gevolgen daarvan zijn. De ChristenUnie vraagt dan ook vooraf duidelijkheid van Stadspartij Wageningen en D66. Op welke bezuinigingen zetten deze partijen in als de OZB niet verhoogd wordt? Ook de VVD heeft wat uit te leggen. Lokaal gaat de VVD accoord met een forse verhoging, maar landelijk staat de VVD juist afschaffing van de OZB voor. Waarom is de VVD voorstander van een OZB verhoging om nieuw beleid te betalen, terwijl ze diezelfde OZB liever gisteren dan vandaag in de prullemand doet belanden?

Overigens heeft de ChristenUnie wel degelijk bedenkingen bij het MJP. De financiële onderbouwing is niet solide. Het college rekent erop structureel een fors bedrag te besparen op bestaand beleid en calculeert die bezuiniging alvast in. Maar welke beleidsombuigingen er concreet komen, wordt in het midden gelaten. En daarmee is een integrale afweging van nieuw beleid en bezuinigingen onmogelijk. Het college trapt dus in dezelfde val als die bij het referendum. Bij het referendum is onbekend welk (nieuw) beleid sneuvelt als de OZB verhoging niet door gaat; in het huidige MJP is onbekend welk bestaand beleid sneuvelt om nieuw beleid mogelijk te maken. De ChristenUnie roept het college op snel duidelijkheid te geven over de bezuinigen op bestaand beleid. Bovendien prijst Wageningen zich uit de markt. Landelijk gezien stijgen de gemeentelijke tarieven met zo'n 7 tot 8%. In Wageningen gaat de OZB omhoog met 10%, de rioolrechten ook met 10% en de afvalstoffenheffing met 19%. Landelijk gezien stond Wageningen aan de bovenkant van de middenmoot qua hoogte van tarieven. Als het MJP wordt uitgevoerd, zal Wageningen wellicht snel een bedenkelijke topper worden. De ChristenUnie Wageningen ziet liever een minder ambitieus programma, waarin met name kritisch wordt gekeken naar nut en noodzaak van (duur) onderzoek door externe bureaus.

Jan Dijkstra
lid commissie Bestuur